Humanizm Ewolucyjny

---

Chyba każdy z nas pragnie przeżyć życie mądrze, radośnie, wartościowo i uczciwie. Przeżyć „pełną piersią”, a jednocześnie zarówno ze świadomością bycia sobą, autentycznym „ja”, jak i bycia z innymi – rodziną, przyjaciółmi, rodakami i ludźmi w ogóle. Czujemy się związani nie tylko z ludźmi, lecz także z bliskimi nam zwierzętami, czy będą to rybki w akwarium, kot, pies, chomik, czy też, szerzej rzecz ujmując, wszyscy przedstawiciele naszych braci mniejszych. Bo przecież w wypadku ich cierpienia współczujemy im jak ludziom, a śmierć ukochanego kota lub psa często jest dla nas ciężkim przeżyciem. Czujemy się też odpowiedzialni za rośliny, morza i oceany, jeziora i góry – całą naszą ekosferę, w której chcielibyśmy mądrze i bogato zamieszkiwać razem z wszystkimi jej lokatorami i z myślą o przyszłych pokoleniach – naszych dzieciach, wnukach, potomkach mieszkańców innych krajów i innych kontynentów – które będą po nas dziedziczyć i pielęgnować nasz ziemski świat.

Chcemy tego wszystkiego jako wolne podmioty, niezależne, świadome i nowoczesne jednostki ludzkie. Niepowtarzalne indywidualności kreujące życie na miarę swej doskonalonej wiedzy, doświadczenia i wrażliwości, własnego rozumienia mądrości, szczęścia i powinności, wypracowanego w kontakcie z dynamicznie rozwijającym się poznaniem naukowym. Wiemy jednocześnie, że nie chodzi tu o „dzikie” korzystanie, bezrozumną konsumpcję, lecz o życie, dla którego szczęściem często jest wysiłek, troska o innych, o sprawiedliwość społeczną, walka z wyzyskiem, marnotrawstwem, rasizmem, wojną. Zdajemy sobie sprawę, że najgłębszym fundamentem ludzkiej solidarności jest wspólny tragizm egzystencji i wspólny heroizm w przekuwaniu jej na piękne i mądre życie. Nie mamy ochoty być „owieczką w stadzie”, którą zarządzają straszący nas bogowie czy samozwańczy pasterze, bez których jakoby moglibyśmy ulec „zezwierzęceniu” i upaść moralnie, poddać się swej od zawsze przeklętej i z natury grzesznej naturze.

Taka perspektywa, dowartościowująca jednostkę ludzką, widząca sens i wartość życia w nim samym, tu na ziemi i w humanistycznym wymiarze, a nie odsyłająca do bogów, zaświatów i poświęcenia ziemskiej egzystencji w imię fantasmagorycznych mrzonek religijnych, istniała i rozwijała się w historii ludzkości od starożytności. Epikurejska radość życia znalazła kontynuację zwłaszcza w czasach radosnego renesansu i budującego fundamenty pod wielki gmach naukowej wiedzy oświecenia, w różnych nurtach filozoficznych będących pochwałą humanizmu po dziś dzień.

Humanizm ewolucyjny, którego autorem jest Michael Schmidt-Salomon, znany niemiecki filozof, publicysta, działacz społeczny i ateista, to rozprawa, w której czytelnik z wielką satysfakcją odnajdzie wszystkie elementy nowoczesnego humanizmu. Mamy bowiem w tym przypadku do czynienia z książka pasjonującą dla każdego poszukującego swojego światopoglądu, sensu życia czy po prostu możliwości racjonalnego, wnikliwego i nowoczesnego rozumienia świata.

Z ogromną przyjemnością polecam tę lekturę także tym, którzy zafascynowali się dziełami innych autorów prezentujących tzw. nowy ateizm, a zwłaszcza Bogiem urojonym Richarda Dawkinsa czy Traktatem ateologicznym Michela Onfreya. Jako czytelnik uważam, że rozprawa Schmidta-Salomona ma nad tymi niezwykle popularnymi książkami znaczącą przewagę – jest bowiem wolna od zbyt kurczowego trzymania się perspektywy poznawczej nauk przyrodniczych, jak w wypadku Dawkinsa, czy zbyt filozoficznej formy zaprzeczenia teologii, czego nie wystrzegł się Onfrey. Humanizm ewolucyjny jest opartą o tradycję oświeceniową bardzo udaną nowoczesną próbą pozytywnego skonstruowania nowej perspektywy cywilizacyjnej, zbudowanej na nauce, etyce, ekologii i sztuce. Czytając go, nie tylko odkrywamy zawarte w nim treści osobiście, a nawet – rzekłbym – intymnie, lecz także czujemy się coraz bardziej przekonani, że nowy, inny świat jest możliwy.